In 2003 maak ik een website samen met Jean-Baptiste Fouda. Jean-Baptiste komt uit Kameroen en is 17 als hij naar Oostenrijk komt. Hij komt helemaal alleen naar Europa en is wat wij vandaag de een “AMV-er” noemen, een alleenstaande, minderjarige vluchteling. Ik geef in die tijd veel workshops HTML (website maken) in Graz aan jonge vluchtelingen. Jean-Baptiste is een van de jongeren die regelmatig naar mijn workshops komen. Hij is enthousiast en wil graag van alles leren over de computer.

In 2003 is Graz de culturele hoofdstad van Europa. Er is veel geld beschikbaar om allerlei mooie projecten te realiseren. Voor de lokale kunstenaars is er een beperkt budget beschikbaar, dat wij zelf, met elkaar, onder elkaar verdelen. Voor het project “Heimat” lukt het om 1500 euro te reserveren. Heel veel geld voor Jean-Baptiste. Ook vandaag de dag is dat nog veel geld voor een 19-jarige.

Jean-Baptiste houdt van schrijven en hij laat mij wel eens teksten zien die hij geschreven heeft. Hij spreekt Frans, maar probeert zijn teksten vaak ook in het Duits te schrijven. Ik wordt geïnspireerd door de verhalen die hij schrijft en de mix van talen die hij daarbij gebruikt. Ik zie meteen een link met de mogelijkheden van het dan nog relatief jonge internet. Zijn verhalen lenen zich heel mooi voor een website waarbij je door de verschillende gedachten en associaties kunt “springen” of “klikken”, een beetje op de manier zoals ze ook in je hoofd zitten.

De centrale vraag waar Jean-Baptiste in die tijd steeds weer over nadenkt en veel met mij over spreekt is “Wat is Heimat?”. “Heimat” is een typisch Duits woord waar eigenlijk geen vertaling voor is. Wat betekent “Heimat”? Is het het land waar je geboren bent? Het land waar je nu woont? Het land waar je je thuis voelt? Of juist de stad of regio waar je vandaan komt, meer nog dan het land? Of is het begrip veel abstracter en is “Heimat” veel meer een gevoel? Is “Heimat” de liefde of de veiligheid van je familie om je heen? Is “Heimat” vooral een verzameling herinneringen? Heb je als “Heimatloser” geen Heimat, of juist te veel Heimats?

Jean-Baptiste stelt interessante vragen en inspireert mij om verder met dit thema aan de slag te gaan. Ook ikzelf woon dan net een paar jaar in Oostenrijk en ik kan een en ander herkennen in de vragen die hij stelt.

Ik vraag Jean-Baptiste om een heleboel korte verhalen te schrijven. Daar heeft hij geen moeite mee en hij levert veel materiaal en foto’s aan. Soms in het Duits, soms in het Frans.

Ik kies ervoor om sommige verhalen te vertalen, sommige niet. Ik weet niet meer waar mijn keuzes destijds op zijn gebaseerd om sommige verhalen wel en sommige niet te vertalen. Ik wil in ieder geval met de website een natuurlijk beeld geven van hoe taal en herinneringen ook in onze hersens werken. Sommige verhalen en herinneringen zijn verbonden met een bepaalde taal, die kun je niet vertalen.

Ik heb bij dit project gebruik gemaakt van de techniek die ik geleerd heb toen ik voor het eerst “HyperCard” speelde op mijn allereerste Mac. Dat was een programma, een soort spel, om uit te leggen wat “Hyperlinks” zijn. De tutorial die bij “HyperCard” zat leerde mij wat “Hyperlinks” zijn en hoe je die kunt inzetten in een langere tekst of bij meerdere teksten die met elkaar verbonden zijn. Tijdens mijn workshops HTML heb ik het altijd zo uitgelegd: Stel je een encyclopedie voor, een hele rij boeken met informatie. In die boeken kun je dan van de ene bladzijde zo naar een andere bladzijde springen. Als er iets staat geschreven over een onderwerp en in die tekst wordt verwezen naar een ander onderwerp, dan hoef je niet eerst dat andere boek te pakken en die bladzijde op te zoeken. Je klikt op het woord en je zit meteen in dat andere boek, op die bladzijde bij de tekst over dat onderwerp.

Later is het hele idee van die Hyperlinks wat vervaagd, maar bij bijvoorbeeld Wikipedia kun je het gebruik van Hyperlinks op die manier nog wel steeds heel mooi terugzien.

In het project Heimat heb ik ervoor gekozen om de pagina’s veel meer associatief met elkaar te verbinden. Woorden in de tekst zijn gelinkt met andere pagina’s, maar het is niet altijd duidelijk wat de associatie is. Dit is ook weer een vergelijking met hoe herinneringen werken, een woord kan een associatie oproepen met een heel ander moment, een andere herinnering, zonder dat duidelijk is waar die associatie precies vandaan komt.

Voor mij paste dit toen, in 2003, heel mooi in waar het World Wide Web voor mij voor stond.

Wat ik zelf ook nu, twintig jaar later, nog steeds heel mooi vind aan deze website, is dat de website echt “af” is. De website is één geheel, zoals een boek. Je kunt de website als op zichzelf staand geheel bekijken. Heel veel websites zijn nooit klaar. En sinds de komst van Weblogs in 2006 zijn websites ook veel meer veranderd in websites die altijd maar verder gaan, die nooit “af” zijn. De eerste websites uit de beginjaren van het World Wide Web waren nog veel vaker op zichzelf staande projecten die je ook offline als een soort interactief boek zou kunnen bekijken.

Voor het project Heimat hebben we voornamelijk Frans en Duits gebruikt. Ik heb een paar teksten in het Engels erbij gezet. Ik weet niet meer waarom ik enkele teksten vertaald heb en andere niet. Ik wilde zo dicht mogelijk bij zijn oorspronkelijke verhaal blijven.

Naast Frans spreekt Jean-Baptiste ook Ewondo. Ik wilde graag ook wat teksten in Ewondo erbij hebben. Dit bleek nog niet zo makkelijk, want Jean-Baptiste vertelde mij dat dit vooral een gesproken taal is. Hij wist niet zo goed hoe hij in deze taal iets moet schrijven. Uiteindelijk vindt hij een tekst in Ewondo die hij voor zijn eerste communie in Kameroen uit zijn hoofd moest leren.

En samen met hem schrijven we nog wat korte zinnen in Ewondo, waarbij hij zorgvuldig nadenkt hoe hij de woorden het beste op kan schrijven, omdat de spelling van de woorden niet helemaal duidelijk is. Hij heeft nooit Ewondo leren schrijven, alleen leren spreken.

Bekijk de website hier: http://heimat.mur.at/


Als ik nu, twintig jaar later, deze website weer bekijk, wordt ik ineens verrast door een pagina die ik me helemaal niet meer kan herinneren. Er is een pagina met video’s, waarin Jean-Baptiste mensen uit zijn kennissenkring gevraagd heeft wat voor hen “Heimat” betekent. Dit was in 2003. Ik ben helemaal verbaasd om deze video’s nu, twintig jaar later, terug te zien. Heel leuk en heel verrassend om dit nu, 20 jaar later, te bekijken.

Je kunt door de verhalen heen “klikken”, of de verhalen via de sitemap bekijken. De link naar de sitemap staat alleen op pagina’s met verhalen. De sitemap laat precies zien welke verhalen er allemaal zijn en in welke talen:
http://heimat.mur.at/pages/sitemap.html


Bij “extra’s” staan de video’s die Jean-Baptiste gemaakt heeft, waarin hij mensen uit zijn kenniskring in verschillende talen vraagt wat voor hen “Heimat” betekent:
http://heimat.mur.at/extras.html